Nazewnictwo w świecie whisky
Słowniczek
ABV
– (alcohol by volume) – zawartość czystego alkoholu w roztworze wyrażona w procentach np. 43%.
Alembik
– miedziany zbiornik lub kocioł destylacyjny używany do destylacji whisky. Posiada on kształt cebuli, rożne destylarnie posiadają alembiki o różnym kształcie co ma wpływ na smak whisky.
Angel's share
– utrata destylatu poprzez odparowywanie z beczki w trakcie leżakowania. Uzależniona od klimatu, w Szkocji wynosi ok. 2% rocznie, w Indiach ok. 10% rocznie.
Batch Distillation
– proces destylacji prowadzonej partiami, wsadami, przeciwny do destylacji ciągłej. Każda partia może zatem być lekko odmienna od poprzednie.
Blended whisky
– whisky mieszana, powstająca w wyniku połączenia whisky single malt z single grain. Single malt tworzona jest z jęczmienia, single grain z pszenicy lub kukurydzy. Proporcje nie są narzucone definicją, wystarczy przysłowiowa łyżka od herbaty single malt, aby finalny produkt nazwać whisky blendowaną czy mieszaną.
Blended Malt
– jeszcze niedawno odmiana whisky znana jako “vatted malt”, będąca mieszanką dwóch lub więcej single malt.
Brzeczka
– słodki płyn powstał w wyniku wypłukania cukru gorącą wodą ze słodu jęczmiennego.
Butt
– beczka o pojemności 500 l, używana do maturacji whisky.
Cask
– nazwa ogólna beczki, bez względu na jej pojemność, w której przechowywany jest destylat podczas dojrzewania.
Cask strength (C.S.)
– określenie mocy whisky, która została zabutelkowana z naturalną mocą beczki, bez rozcieńczania to standardowych 40% lub 43%.
Column still
– znana również jako Coffey, Patent still, destylacja ciągła.
Chill - filtering
– proces filtrowania whisky na zimno, mający na celu oczyszczenie jej z tzw. estrów kwasów tłuszczowych, które przy przetrzymywaniu butelki w niskiej temperaturze mogą powodować mętnienie płynu.
Coffey still
– opatentowany w 1830 roku przez inspektora podatku akcyzowego Aeneas’a Coffey’a kocioł destylacyjny, który zrewolucjonizował produkcję whisky. Znany również jako Column lub Patent Still, umożliwił produkowanie dużych ilości whisky dużo szybciej i taniej niż tradycyjny alembik, przyczyniając się do rozwoju whisky blendowanej.
Draff
– pozostałość w kadzi po zakończonym procesie zacierania, czyli mieszania zmielonego jęczmienia z gorącą wodą, w celu ekstrakcji cukru. Słodka woda po schłodzeniu przepompowywana jest do kadzi fermentacyjnych, pozostały osad, bogaty w proteiny stanowi doskonałą karmę dla bydła.
Dram
– miara szkockiej whisky nieokreślonej wielkości. Dramming był nieoficjalną praktyką, oferowania pracownikom destylarni w czasie przerw w pracy odpowiedniej ilości alkoholu.
Dunnage
– tradycyjny magazyn do przechowywania beczek z whisky, zbudowany z kamienia, oraz podłogi pokrytej popiołem i ziemią.
Dumping
– opróżnianie zawartości beczki do specjalnego zbiornika przed butelkowaniem.
Eau-de-vie
– dosłownie “woda życia”.
Finish
– proces finiszowania whisky jest stosunkowo nowy. Zasadniczo, po podstawowym okresie leżakowania o określonym rodzaju beczki np. po Bourbonie, whisky jest przelewana do innej, w której uprzednio dojrzewał odmienny rodzaj alkoholu, np. Porto czy Madeira.
Grist
– zmielony słód jęczmienny, gotowy do procesu zacierania, czyli mieszania z gorącą wodą.
Hogshead
– często kolokwialnie nazywana “hoggie”, popularny rozmiar beczki do przechowywania whisky, o pojemności 250 l.
Malt
– jęczmień przygotowany w odpowiedni sposób do produkcji whisky, poprzez jego namaczanie w wodzie (steeping), kiełkowanie i przerywanie kiełkowania wysoką temperaturą w odpowiednich piecach. Celem tego zabiegu jest przełamanie ścianek komórki ziarna, aby dotrzeć do magazynu skrobi i rozpocząć proces przekształcania jej w cukry, potrzebne do uzyskania alkoholu.
Malting
– proces umożliwiający rozpoczęcie kiełkowania ziaren jęczmienia, co ułatwia dotarcie do składu skrobi w ziarnie.
Maturacja
– okres dojrzewanie whisky w dębowych beczkach. Podczas tego okresu, pory znajdujące się w dębinie umożliwiają whisky interakcję z atmosferą, a destylat nabiera aromatów i koloru z drewna.
Marrying
– mieszanie różnych whiskies przed butelkowaniem, głównie w przypadku produkcji blendów.
Mash tun
– kadź zacierna, w której następuje wypłukiwanie cukru ze słodu gorącą wodą (z reguły 3 płukania, każde kolejne wodą o wyższej temperaturze od poprzedniej).
Mash
– mieszanina grist (zmielonego słodu) i wody.
Moonshine
– termin szczególnie używany w USA, określający nielegalnie destylowaną whiskey, często pod osłoną nocy, korzystając ze światła księżyca. Pora nocna minimalizowała ryzyko związane z wykryciem nielegalnego procederu.
New Make
– świeżo przedestylowana whisky, bezbarwna i o wysokiej zawartości alkoholu. Dopiero po minimum 3 latach spędzonych w dębowej beczce New make staje się whisky.
No Age Statement
– określenie whisky, której producent nie podał jej wieku na etykiecie. Często zamiast wieku, nadaje im się nazwy, mające tłumaczyć ich odmienność np.: Auchentoshan Virgin Oak, Three Wood, Bowmore White Sand, Aberlour A’Bunadh etc.
No Chill Filtered
– whisky nie filtrowana na zimno, mogąca mętnieć w niskich temperaturach. Aby uniknąć tego zjawiska, whisky butelkuje się z mocą minimum 46%, która to moc jest wystarczająco duża, do rozpuszczania frakcji tłuszczowych, tym samym zjawisko mętnienia nie występuje.
OB
– official bottling — oficjalne edycje destylarni.
Od niezależnych
– whisky rozlewana przez niezależnych dystrybutorów.
Peating
– dorzucanie torfu do pieca w trakcie suszenia słodu, dla dodania dymnego zapachu i smaku w whisky.
Pot Still
– miedziany kocioł destylacyjny (alembik), którego kształt i rozmiar jest różny dla różnych destylarni. Różnorodność kształtów wpływa na charakter produkowanego alkoholu.
Proof
– termin określający zawartość alkoholu. Amerykańskie 100proof = 50%.
Reflux
– podczas destylacji, niektóre, cięższe frakcje alkoholu ze stosunkowo wysoką temperaturą wrzenia, zanim opuszczą aparaturę destylacyjną – skraplają się i ponownie wracają do kotła. Im większy poziom refluxu, tym lżejszy i czystszy produkt finalny.
Rye Whisky
– whisky wyprodukowana z zacieru, w skład którego wchodzi co najmniej 51% żyta. Musi ona leżakować co najmniej dwa lata w świeżo wypalonych beczkach z amerykańskiego dębu.
Saladin Box
– urządzenie służące do przemysłowej (na dużą skalę) produkcji słodu jęczmiennego w specjalnej prostokątnej rynnie, przez którą przepływa powietrze, a specjalne śmigła mieszają jęczmień.
Single Cask
– whisky pochodząca z jednej beczki. Większość butelek z whisky single malt zawiera destylat pochodzący z wielu beczek, które są ze sobą mieszane przed zabutelkowaniem. Single cask to edycja, w której liczba butelek ograniczona jest pojemnością beczki. Oferowana jest z mocą beczki i często wysoko wyceniana ze względu na swoją indywidualność.
Single Malt
– whisky jednorodna, będąca produktem jednej destylarni, nie mieszana z innym single malt lub whisky grain.
Spirit Safe
– szafka pomiarowa najczęściej miedziana ze szklanym przodem, wewnątrz którego znajdują się szklane pojemniczki zwane hydrometrami mierzące moc alkoholu, gorzelnik za pomocą “kurków” miesza spirytus z wodą, aby uchwycić moment, kiedy “serce alkoholu” zaczyna płynąć z alembika. Obecnie jest to głównie element dekoracyjny destylarni.
Tasting Glass
– kieliszek do degustacji o kształcie tulipana lub alembiku (glencairn glass), copita, spey dram itd.
Wash
– płyn na końcu procesu fermentacji, gotowy do destylacji.
WashBack
– kadź, w której dokonywana jest fermentacja.
Uisge Beatha
– również “woda życia” w języku gaelickim, pod wpływem z angielszczenia słowo przebyło drogę od słowa uiskie (ok. 1618), poprzez usky (1736) do whisky (ok. 1746).
Un—Chillfiltered
– whisky nie filtrowana na zimno (po co to się robi i co odróżnia whisky filtrowaną od nie filtrowanej o tym później nie w słowniczku).